Dopuszczalność zawarcia w treści aktu notarialnego oświadczenia o poddaniu się egzekucji w zakresie obowiązku zapłaty wynagrodzenia należnego notariuszowi sporządzającego taki akt

Opinia Polskiego Instytutu Notarialnego

z dnia 15.12.2019 r.

dotycząca problemu dopuszczalności zawarcia w treści aktu notarialnego oświadczenia o poddaniu się egzekucji w zakresie obowiązku zapłaty wynagrodzenia należnego notariuszowi sporządzającego taki akt

Normy prawne: art. 2 i art. 84 PrNot, art. 777 §1 pkt. 4 i pkt. 5 KPC.

Literatura: H.Nowara-Bacz, Przesłanki wyłączenia notariusza na podstawie art. 84 prawa o notariacie, Rej. 2001, Nr 2, A.Oleszko, Prawo o notariacie. Komentarz, cz. II, t. 1, Warszawa 2012, E.Gniewek, Zakres podmiotowy wyłączenia notariusza podczas dokonywania czynności „z osobami bliskimi”, MoP 2013, Nr 19, A.J.Szereda, Czynności notarialne. Komentarz do art. 79–112 Prawa o notariacie, Warszawa 2018.

I. Rozstrzygnięcia wymaga kwestia możliwości zabezpieczenia zapłaty należnego notariuszowi wynagrodzenia z tytułu dokonanych przez niego czynności notarialnych. W szczególności zaś właściwe jest rozpatrzenie, czy prawnie dopuszczalne jest zawarcie w akcie notarialnym oświadczenia strony czynności o ustanowieniu zabezpieczenia na rzecz notariusza spisującego taki akt notarialny. Zabezpieczenie takie mogłoby przybrać postać hipoteki, zastawu, jak również poddania się egzekucji.

II. W tym miejscu zauważyć trzeba, że notariuszowi nie wolno dokonywać czynności notarialnych, które dotyczą m.in. samego notariusza (art. 84 § 1 ust. 1 PrNot). Za H. Nowarą-Bacz należy objąć tym zakazem zarówno czynności wpływające bezpośrednio, jak i pośrednio na sferę praw i obowiązków notariusza (H.Nowara-Bacz, Przesłanki wyłączenia…, s. 96). Nie można jednocześnie mieć wątpliwości, że wynagrodzenie należne notariuszowi z tytułu dokonywanej czynności dotyczy jego sfery prawnej. To jemu przysługuje wierzytelność z tego tytułu i to on jest uprawniony do żądania zapłaty należnych kwot. Co za tym idzie jednoznacznie należy stwierdzić, że notariusz nie może udokumentować ustanowienia hipoteki, zastawu czy też poddania się egzekucji na swoją rzecz z jakiegokolwiek tytułu, w tym wynagrodzenia wynikającego z dokonanych czynności notarialnych. W sytuacji sporządzenia takiego dokumentu – nie będzie on miał mocy dokumentu urzędowego albowiem nie będzie spełniał wymagań PrNot. Skutkiem nieprzestrzegania zakazu określonego w art. 84 PrNot jest zatem brak wymaganej formy dokumentu. Nie jest natomiast wyłączone ustanowienie takiego zabezpieczenia w akcie sporządzonym przez innego notariusza, którego sfery prawnej taka czynność nie dotyczy.

III. Warto zaznaczyć, że notariusz może dochodzić należnego mu wynagrodzenia na drodze postępowania cywilnego. W tym postępowaniu może także żądać ustanowienia stosownego zabezpieczenia. Nie ma zaś na gruncie obowiązujących przepisów – żadnego instrumentu władczego, którym mógłby posłużyć się notariusz dla zabezpieczenia, czy też uzyskania należnych mu kwot z tytułu np. wynagrodzenia. Warto zwrócić uwagę, że w art. 79 § 2 PrNot z 1933 r. przewidziana była instytucja odmowy wydania wypisu, odpisu lub dokumentu, a gdyby czynności jeszcze nie dokonano, odmowy jej sporządzenia, gdy strony czynności odmawiały zapłaty notariuszowi wynagrodzenia. Powołany przepis wyłączał również odpowiedzialność notariusza za ewentualną szkodę wywołaną opisanym zachowaniem. Na gruncie  PrNot z 1951 r. nie uiszczone opłaty notarialne ściągał sąd powiatowy tak jak należności sądowe. Na postanowienie państwowego biura notarialnego o obowiązku uiszczenia opłat służyło zażalenie do sądu wojewódzkiego. Prawomocne postanowienie stanowiło zaś tytuł wykonawczy (art. 9 § 2 tej ustawy). Z podobnym rozwiązaniem dotyczącym kosztów postępowania egzekucyjnego mamy do czynienia na gruncie obowiązującego art. 770 (1) KPC. Prawomocne postanowienie komornika przyznające zwrot kosztów postępowania egzekucyjnego podlega bowiem wykonaniu bez zaopatrywania go w klauzulę wykonalności.

Konkluzja: Na gruncie aktualnego stanu prawnego nie jest dopuszczalne zawarcie w treści aktu notarialnego oświadczenia o poddaniu się egzekucji w zakresie obowiązku zapłaty wynagrodzenia na rzecz notariusza sporządzającego taki akt.

Pobierz załącznik PDF – kliknij tutaj